A co, gdyby zwierzęta potrafiły mówić i dodatkowo jeszcze buntować się?

Okres II Wojny Światowej był bardzo obfity w przeróżne dzieła bogate w alegorie (np. ,,Mały Książę", czy cykl narnijski C.S. Lewisa). I nie ma co się dziwić, bowiem jeśli krytyka, to tylko pod osłoną, a jeśli pokazać odwieczną walkę dobra ze złem i cnót heroicznych z wadami – to jedynie pod maską baśni lub bajki. George Orwell w swoim ,,Folwarku zwierzęcym" wykorzystuje oba te gatunki. Ale jak mu się udało połączyć bajkę z satyrą polityczną i zarazem alegorią? Przekonajcie się sami, bowiem to niezwykła mieszanka.

Wyobraźmy sobie zwyczajną na pozór farmę. Hodowca obrządza swe gospodarstwo, żyje jak wielu podobnych mu. I oto zachodzi nagła i niespodziewana zmiana. Zwierzęta buntują się, tworzą Powstanie, odśpiewują hymn i wypędzają swego właściciela. Same zaś chcą stworzyć istną utopię. Za cel stawiają sobie zapanowanie ładu i porządku (z czym bywa na prawdę bardzo różnie). Władzę oczywiście przejmuje nie kto inny, jak świnie, uważające się za najlepszych kandydatów ku temu. To one wpajają innym zwierzętom swoje poglądy, nazywając je słusznymi i właściwymi. Czy taki system rządów czegoś nam nie przypomina? To, co było dobre, żeby nie rzec: wprost sielankowe, zamieniło się w krainę totalitaryzmu i kultu rządzącej jednostki, którą stanowią świnie. I nie jest wcale tu ważne, że żyje się wszystkim o wiele gorzej niż poprzednio. Liczy się to, że nie ma ludzi, którzy zawsze rządzili zwierzętami. Mieszkańcy farmy mają fałszywą wizję wolności. Ich życie toczy się wokół hasła, które stało się wręcz mantrą: ,,cztery nogi: dobrze, dwie nogi: źle". Co więcej: zwierzaki chcą pozbyć się ludzi i to już nie tylko u siebie (bo przecież już tego dokonały wcześniej). Teraz przybrało to zasięg ogólnoświatowy. Osiągnąć cel pomagają im gołębie, które po farmach roznoszą tę ,,filozofię".

Orwell z wiadomych przyczyn miał początkowo problemy z wydaniem swej książeczki o podtekście politycznym (która tak na prawdę krytykuje Rosję, a nie Niemcy, jak mogłoby się początkowo wydawać). ,,Folwark" może nie tyle, co ośmiesza, ile krytykuje. I słowa te kieruje pod adresem rządów. Sam autor (mimo, że nie patrzy się jakoś szczególnie na jego książkę pod tym kątem) chciał napisać historię, która pokazuje, że albo wie się kiedy można ograniczyć władzę przywódcy rewolucji, albo się nie przeprowadza takich działań. Ale nie geneza i poglądy prywatne autora celem tej recenzji, tylko pokazanie złożoności tej książki. Utwór tak na prawdę stawia sobie na celu pokazanie komunizmu (choć może w trochę lżejszy sposób). Dlaczego? Chciano jak zwykle dobrze, a wyszło jak zawsze. Miała być utopia, został jakiś nieład i wszechobecna anarchia. Plany jednostki miesza się z błotem, nie ma ładu ani składu (miał być wiatrak, nie było, bo któreś ze zwierząt po prostu załatwiło się na plany budowy, aby innym zrobić na złość). Przywódca (jak wszyscy nazywają swojego wodza) nadużywa swej władzy (można by go nazwać wprost świnią, ale na przeszkodzie stoi to, że on właśnie nią był w rzeczywistości), kolokwialnie mówiąc: ,,poprzez wciskanie innym zwierzętom kitu". Sam mieszka w domu dawnego właściciela, śpi w wygodnym łóżku i żyje jak na wczasach w Ciechocinku, a inni muszą na niego pracować kosztem swych sił. No bo przecież Przywódcy (jak on sam wspomina) należy się taki luksus z powodu jego arcyważnej funkcji. Jego towarzysze są na tyle głupi (albo po prostu mało sprytni), że po wywiezieniu na ich oczach konia na ubój dają sobie wmówić, że ich kolega pojechał do szpitala, gdzie w szczęściu zmarł. Prawa ustalone na początku Rewolucji nagle zmieniają swe treści poprzez dodanie lub starcie kilku słów, co zmienia ich brzmienie, a kraj bez ludzi wcale nie jest tak fajny i miły, jak to się wydawało.

Książka jest cieniutka, ale niesie za sobą ogromne przesłanie. Co się stanie, gdy ludzie całkowicie się zbuntują, a ich ,,przywódcy" będą chcieli czerpać korzyści ze swych działań. Orwell chciał wyśmiać sytuację powojenną i nie dość, że mu się udało, to jeszcze pokazał tragiczny obraz komunizmu. A że udało mu się to wszystko ubrać w nieco lżejszą formę, to tylko plus dla niego :) I pomimo takiej tematyki, język jest bardzo prosty (Orwell chciał, aby tę książkę łatwo tłumaczyło się na inne języki), a całość można przeczytać bardzo szybciutko. Jeśli nawet nie lubi się tematyki politycznej i społecznej, to nic nie stoi na przeszkodzie, aby zapoznać się z tą książeczką. 

 ***************

Chciałbym jeszcze wszystkich zaprosić na bloga poświęconego literaturze, którego prowadzi moja siostra. Skuteczne wiercenie, namowy, prośby i nieustawanie w naleganiach spowodowały, że pod adresem: http://zlapanewlocie.blogspot.com/ mieści się blog poświęcony recenzjom różnych książek (jakich? Nie znam klucza do umysłu nastolatki :) ). Zapraszam!

--------------

Ilustracja pochodzi z:

1) http://www.filmweb.pl/news/%22Folwark+zwierz%C4%99cy%22+w+wersji+performance+capture-75194