Ile warte jest życie?

Ile warte jest życie? Pytanie wbrew pozorom nie z tych egzystencjalnych, czy też zakrawających o filozofię. Tak po prostu: ile warte jest ludzkie życie? Jeśli podać jakąś konkretną kwotę w gotówce, to jak ona wygląda? No dobrze, teraz z drugiej strony: czy taka kwota w ogóle istnieje? Nie? ,,Dziesiąty człowiek" G. Greene'a rzuca inne światło na tę kontrowersję z początku recenzji.

Książka jest zbiorem 2 szkiców filmowych i powieści. Przyznam się bez bicia, że przeczytałem tylko z tej pierwszej puli jedną ,,zajawkę" scenariusza i wspomnianą dłuższą formę w całości. Te 10 stron z drugim szkicem tylko fragmentarycznie poczytałem, bo spieszyłem się już do biblioteki z oddaniem i jakoś mi forma szkicu filmowego niezbyt przypadła do gustu :) Ale nie o tym. Zajmę się powieścią :) Greene to absolutny mistrz pióra, wcale nie tworzący tak dawno, bo zmarł w 1991, biografię ma dosyć ciekawą, ale do kanonu literatury wszedł za tworzenie historii poruszających kwestie moralno-religijne i choć to pojęcie może brzmieć trochę górnolotnie, to każdy czytelnik choćby jednej książki tego pisarza wie, że jak on rozkłada na łopatki ludzką psychikę i na dodatek pyta się o granice dobra i zła, to musi się to skończyć szokiem dla odbiorcy książki :) ,,Dziesiąty człowiek" nie jest pozbawiony tego, co u Greene'a wszechobecne, czyli kontrowersyjnych pytań, z którymi musimy się zmierzyć nawet wtedy, gdy książka już dawno została odłożona na półkę.

Oto w więzieniu, w jednej celi, siedzi kilku skazańców. Kilku, a dokładniej mówiąc, to dziesięciu. Przychodzi ktoś ze służb więziennych i oznajmia, że trzech z nich rano będzie rozstrzelanych. Jego nie interesuje to, na kogo wypadnie. Mają sami spośród siebie wybrać owych skazańców, a ci trzej rano pożegnają się z życiem. Brzmi trochę absurdalnie, ale tutaj nikomu nie jest do śmiechu. Co zatem zrobić? Więźniowie wpadają na pomysł, że zrobią losowanie, bo to wydaje się najuczciwsze. Po kilku minutach cała trójka siedzi pod ścianą i wie o tym, że nic nie mogą zrobić. Czy aby na pewno? Jeden z nich wpada na pomysł, że może się ,,zamienić" z kimś i w zamian ofiarować cały swój majątek. Pomysł nie bez kozery zostaje skrytykowany przez współwięźniów, bo nie dość, że pomysłodawca musi mieć niezły tupet, to kto okaże się takim głupcem, aby na to pójść. Nie trzeba było czekać długo. Po chwili zostaje spisany papierek, dawny bogacz zachowuje swe życie, nowy skazaniec cieszy się, że umiera jako nowy bogacz, a przecież i tak kiedyś musiałby odejść z tego świata, a przy okazji ,,zarobione" pieniądze przepisał na siostrę i matkę. Właściwie na tym można zakończyć, ale to dopiero początek. Mężczyzna, który dzięki pieniądzom i sprytowi zachował swe życie, staje się biedakiem, wraca do swego dawnego domu, który stracił wraz z fortuną i... żyje ze zmienioną tożsamością obok krewnych swego wybawcy z więzienia. I tu dopiero się zaczyna!

Książka nie jest jakoś specjalnie długa, bo sama powieść zajmuje około 70 stron (za to pisanych malutką czcionką). Nie zawiera przez te gabaryty (a może dzięki nim) tego wszystkiego, co u Greene'a takie powszednie, ale nie jest pozbawiona napięcia, kontrowersji, tematyki moralnej, religijnej, a do tego (jak to u tego pisarza) akcja rozgrywa się w autentycznych miejscach i w prawdziwych granicach historycznych. Greene jest znany ze stopniowego budowania akcji i wielkich ,,boomów". Tutaj akcja płynie dosyć szybko, nagłe wybuchy nie są zbyt nasilone, ale ostatnie zdania to mistrzostwo. Książka krótka, ale przemyślana. Czyta się szybko, w miarę lekko (choć tematyka niełatwa) i nawet z oczekiwaniem na finał. Lekką intrygę także czuć w powietrzu. Mamy tu kumulację większości zabiegów Greene'a, a mimo to książka jest taka odmienna. Skondensowanie, szybkie rozwinięcie akcji, nagły zwrot i finał. Wszystko się naprawdę bardzo szybko dzieje, czego u Greene'a można doświadczyć rzadko. Moja przygoda z pisarzem zaczęła się od ,,Mocy i chwały" i ,,Sedna sprawy" i te dwie książki to takie ,,dzieła życia" autora, nasączone tragizmem, bólem i wysokim kunsztem. Czytałem krótkiego ,,Doktora Fischera z Genewy" i tu tematyka także ważna, ale już nie tak podniosła jak w poprzednich dwóch. ,,Dziesiąty człowiek" wpisuje się gdzieś po środku. Ma tę odrobinę luzu, ale zawiera głęboką prawdę o kondycji ludzkiej natury, a przy okazji stawia niełatwe pytania. U Greene'a jest to ciekawe, że pisarz zadaje wspomniane już pytania, ale nie daje nam na nie odpowiedzi. Tu od czytelnika wszystko zależy. Zatem: ile jest warte życie ludzkie (i czy jednak jest ono na sprzedaż)? Zainteresowanych książką zachęcam do poszukania w bibliotekach lub w antykwariatach, bo pisarza przestano wydawać ładnych 20 lat z haczykiem temu. Na rynku wydawniczym bodajże tylko ze 3 na styk książki tegoż pisarza, ale zawsze to coś :)

--------------
Okładka z:
http://lubimyczytac.pl/ksiazka/66167/dziesiaty-czlowiek